Chờ đợi trong vô vọng: 18 năm đất không sổ ở Bình Thuận

Bình Thuận – Gần hai thập kỷ trôi qua kể từ khi đất được đưa ra khỏi quy hoạch rừng, ông Thông Chậm và vợ là bà Mang Thị Hoang vẫn sống trong cảnh mòn mỏi chờ sổ đỏ. Không chỉ riêng họ, hàng trăm hộ dân tại huyện Hàm Thuận Nam và nhiều địa phương khác của tỉnh Bình Thuận cũng rơi vào tình cảnh tương tự – có đất, nhưng không có quyền pháp lý đối với mảnh đất mình đã khai phá, canh tác và gắn bó suốt hàng chục năm.

Sống trên đất “không giấy”

Về xã Tân Lập những ngày đầu tháng 6, chúng tôi tìm đến gia đình ông Thông Chậm, người dân địa phương quen gọi là “ông Thông Chờ”, vì gần 20 năm qua ông chỉ có một việc – chờ. Ông bà kể, năm 1984, họ đến vùng đất này khai hoang, trồng mì, xoài, điều… làm lụng cật lực để nuôi con, dựng nhà. Mảnh đất ấy, theo lời ông, “là máu, là mồ hôi, là cả đời sống”.

Năm 2007, một tia hy vọng lóe lên khi UBND tỉnh Bình Thuận ban hành Quyết định số 674/QĐ-UBND ngày 13/3/2007, chính thức đưa phần đất của họ ra khỏi quy hoạch 3 loại rừng. Nhưng rồi tất cả lại rơi vào im lặng.

“18 năm qua, tôi làm đơn không biết bao nhiêu lần, gửi xã, gửi huyện, gửi tỉnh. Mỗi lần đều bảo ‘đang chờ phương án’. Nhưng chờ mãi, vẫn chưa thấy gì…”, ông Thông Chậm nói, giọng khàn đặc.

Hàng loạt hộ dân cùng cảnh ngộ

Không riêng gì gia đình ông Thông Chậm, theo tìm hiểu của phóng viên, tại các xã vùng ven như Tân Lập, Hàm Cần, Mỹ Thạnh, Tân Thành… có hàng trăm hộ dân đã sử dụng đất ổn định hàng chục năm, nhưng không được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất.

Phần lớn các thửa đất này trước đây nằm trong quy hoạch rừng phòng hộ hoặc rừng sản xuất, nhưng thực tế đã bị người dân khai hoang, canh tác từ nhiều thập kỷ trước. Sau quá trình rà soát, tỉnh Bình Thuận đã ban hành các quyết định đưa ra khỏi quy hoạch, với mục tiêu giao lại đất cho người đang sử dụng.

Tuy nhiên, do vướng thủ tục hành chính – cụ thể là UBND xã phải lập phương án giao đất, trình lên huyện, rồi huyện trình tỉnh – nên quá trình này gần như rơi vào bế tắc. Một cán bộ địa chính xã xin giấu tên cho biết: “Nhiều nơi không có kinh phí, thiếu nhân sự hoặc hồ sơ cũ không rõ ràng, nên việc lập phương án kéo dài từ năm này qua năm khác”.

Thiệt hại không chỉ là sổ đỏ

Không có sổ đỏ, người dân không thể vay vốn ngân hàng, không được bồi thường đầy đủ khi thu hồi đất, không thể chuyển nhượng hoặc thừa kế hợp pháp, và luôn sống trong nỗi bất an về quyền sử dụng mảnh đất của chính mình.

Ông Thông Chậm chỉ vào mảnh đất khô nứt nẻ trước nhà, buồn bã: “Muốn đầu tư bơm nước tưới cũng không dám, lỡ mai mốt bảo mình lấn đất rừng thì mất trắng”.

Chỉ đạo có, hành động không

Trước áp lực của người dân, UBND tỉnh Bình Thuận đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo nhằm thúc đẩy việc giao đất và cấp sổ. Gần đây nhất là:

Công văn số 551/UBND-KT ngày 27/02/2023
Công văn số 3257/UBND-KT ngày 29/8/2023

Tuy nhiên, đến nay vẫn chưa có tiến triển rõ rệt. Phản ánh của người dân cho thấy tình trạng “trên nóng dưới lạnh”, khi các văn bản chỉ đạo dừng lại ở tỉnh, còn ở cấp huyện và xã, mọi thứ vẫn đang “xử lý theo quy trình”.

Pháp luật đã mở đường

Theo Luật Đất đai năm 2024, có hiệu lực từ 1/1/2025:

“Người dân sử dụng đất ổn định, không tranh chấp, không thuộc diện thu hồi, và phù hợp quy hoạch thì có quyền được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất”.

Điều này có nghĩa, phần lớn người dân tại các khu vực đã được đưa ra khỏi quy hoạch 3 loại rừng đã đủ điều kiện được cấp sổ. Trách nhiệm lúc này thuộc về chính quyền các cấp, đặc biệt là cấp xã và huyện – nơi đang để hàng trăm bộ hồ sơ nằm chờ năm này qua năm khác.

Cần lời giải cho bài toán chờ đợi

Việc để người dân phải chờ đợi 18 năm vì vướng mắc thủ tục không chỉ là vấn đề hành chính, mà còn là một sự bất công kéo dài. Trong bối cảnh Luật Đất đai mới đã mở đường, điều cần thiết lúc này là sự chủ động, quyết liệt và minh bạch từ phía chính quyền địa phương.

Đất không có sổ, dân không yên. Mảnh đất không giấy tờ là mảnh đất không thể cắm rễ lâu dài, và người nông dân trên đó sẽ mãi chỉ là khách trọ trong chính nhà mình.