Một chị ở khu vực phường La Gi, tỉnh Lâm Đồng có gửi câu hỏi như sau:
Em họ của tôi trước đây ở cùng mẹ, hộ khẩu chỉ có hai mẹ con và thuộc diện hộ nghèo. Vừa rồi, mẹ của em ấy không may qua đời, nên giờ trong hộ khẩu chỉ còn lại một mình em.
Hoàn cảnh của em hiện vẫn rất khó khăn, không có việc làm ổn định, thu nhập hàng tháng chắc chắn dưới 2 triệu đồng.
Tuy nhiên, sau khi mẹ mất có cán bộ khu phố đến nhà thu lại sổ hộ nghèo. Cán bộ có nói lý do là vì “gia đình đã được hỗ trợ 20 triệu rồi” (có thể là tiền mai táng phí) và nói em ấy “nhường suất hộ nghèo cho người khác”.
Tôi muốn hỏi giúp em mình là, theo quy định của pháp luật, trường hợp của em ấy có còn được coi là hộ nghèo nữa hay không? Việc thu sổ như vậy có đúng không, và bây giờ em ấy cần làm gì để được hưởng chính sách của Nhà nước?
Sinh viên luật trả lời:
Chào bạn,
Trước hết, xin gửi lời chia buồn chân thành và sâu sắc nhất đến em họ của bạn. Việc mất đi người thân là một tổn thất lớn về tinh thần, nhất là trong hoàn cảnh gia đình khó khăn.
Về vấn đề bạn hỏi, chúng ta cần hiểu đúng tinh thần của chính sách pháp luật về giảm nghèo. Việc Nhà nước xác định hộ nghèo dựa trên chuẩn thu nhập và mức độ thiếu hụt các dịch vụ xã hội cơ bản (y tế, giáo dục, nhà ở, nước sạch, thông tin…) là để nhận diện đúng đối tượng cần được hỗ trợ.
Tất cả các chính sách như cấp thẻ BHYT, miễn giảm học phí, hỗ trợ vốn, hỗ trợ tiền điện… đều hướng đến mục tiêu xóa đói giảm nghèo bền vững, giúp người dân có “cần câu” để tự vươn lên, ổn định cuộc sống.
Chính sách của Nhà nước không nhằm duy trì tình trạng hộ nghèo, mà là tạo cơ hội để người dân thoát nghèo một cách bền vững, bảo đảm công bằng và không để ai bị bỏ lại phía sau.
Vì vậy, việc rà soát, công nhận hay đưa một hộ ra khỏi danh sách hộ nghèo phải được thực hiện theo đúng quy định, công khai, minh bạch và có quyết định bằng văn bản của cơ quan có thẩm quyền.
Dưới đây là phần giải đáp chi tiết về trường hợp của em bạn, dựa trên các quy định pháp luật hiện hành (Nghị định 07/2021/NĐ-CP, Nghị định 30/2025/NĐ-CP, Thông tư 07/2021/TT-BLĐTBXH, Quyết định 24/2021/QĐ-TTg):
1️⃣ Về việc “còn là hộ nghèo hay không?”
Câu trả lời: Vẫn có thể được xem xét là hộ nghèo nếu đủ điều kiện theo chuẩn nghèo hiện hành.
Dựa trên thông tin bạn cung cấp:
- Về Tiêu chí Thu nhập: Theo quy định tại Điểm a, Khoản 1, Điều 3 Nghị định 07/2021/NĐ-CP, chuẩn thu nhập khu vực thành thị là 2.000.000 đồng/người/tháng. Em của bạn thu nhập dưới 2 triệu/tháng và sống tại phường (khu vực thành thị), nên đã đáp ứng tiêu chí này.
- Về Tiêu chí Thiếu hụt dịch vụ: Theo Điểm a, Khoản 2, Điều 3 Nghị định 07/2021/NĐ-CP, một hộ được xác định là hộ nghèo khi đáp ứng tiêu chí thu nhập và thiếu hụt từ 03 chỉ số đo lường mức độ thiếu hụt dịch vụ xã hội cơ bản trở lên (như y tế, giáo dục, nhà ở…). Hộ của em bạn đã là hộ nghèo, tức là trước đó đã được xác định là thiếu hụt các chỉ số này, tuy nhiên vẫn cần được rà soát lại.
- Về vấn đề Nhân khẩu: Việc người mẹ mất đi là một sự kiện làm “thay đổi nhân khẩu” của hộ (từ hộ 2 người xuống hộ 1 người). Sự thay đổi này là căn cứ để cơ quan chức năng rà soát lại (theo quy trình rà soát thường xuyên) chứ không phải là lý do để tự động đưa hộ ra khỏi danh sách hộ nghèo, đặc biệt khi điều kiện kinh tế và mức độ thiếu hụt dịch vụ của người em không thay đổi, thậm chí có thể khó khăn hơn.
2️⃣ Về các lý do thu sổ được nêu ra
Theo thông tin bạn cung cấp, các lý do được nêu ra không phù hợp với quy định của pháp luật để làm căn cứ đưa một hộ ra khỏi danh sách hộ nghèo:
- Lý do “đã hỗ trợ 20 triệu”: Khoản tiền này (có thể là tiền hỗ trợ mai táng phí) là một khoản trợ giúp xã hội đột xuất. Theo Khoản 2, Điều 2 Quyết định 24/2021/QĐ-TTg, khi xác định thu nhập của hộ gia đình, sẽ “không tính khoản trợ cấp hoặc trợ giúp xã hội từ ngân sách nhà nước vào thu nhập của hộ gia đình”. Do đó, việc dùng lý do này làm căn cứ để xét thoát nghèo là không phù hợp với quy định.
- Lý do “nhường cho người khác”: Chính sách hộ nghèo dựa trên các tiêu chí pháp lý khách quan, minh bạch, áp dụng thống nhất cho tất cả các hộ gia đình, không phải là sự “ban phát” hay “xin – cho”. Bất kỳ hộ nào đáp ứng đủ tiêu chí đều được công nhận. Pháp luật không có quy định nào về việc “nhường suất” hộ nghèo.
3️⃣ Về quy trình và thẩm quyền
Pháp luật quy định rất chặt chẽ về việc đưa một hộ ra khỏi danh sách hộ nghèo (công nhận hộ thoát nghèo):
- Về Thẩm quyền: Cán bộ khu phố (tổ dân phố) có vai trò rất quan trọng trong việc nắm bắt tình hình và tham gia vào quá trình rà soát. Tuy nhiên, theo quy định tại Khoản 6, Điều 4 Quyết định 24/2021/QĐ-TTg, thẩm quyền cuối cùng để “quyết định công nhận danh sách hộ nghèo, hộ cận nghèo và danh sách hộ thoát nghèo, hộ thoát cận nghèo” là Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã (phường).
- Về Quy trình: Việc đưa một hộ ra khỏi danh sách hộ nghèo phải tuân theo một quy trình chặt chẽ, được quy định tại Điều 4 và Điều 5 của Quyết định 24/2021/QĐ-TTg và được hướng dẫn chi tiết tại Thông tư 07/2021/TT-BLĐTBXH:
- Rà soát, thu thập thông tin: Cán bộ rà soát phải thu thập thông tin của hộ gia đình bằng biểu mẫu chuyên môn (Phiếu B – Phụ lục III của Thông tư 07) để chấm điểm, ước lượng thu nhập và xác định mức độ thiếu hụt dịch vụ.
- Tổ chức họp dân: Sau khi có kết quả rà soát, phải tổ chức họp dân để thống nhất kết quả. Cuộc họp này phải được lập Biên bản (theo mẫu tại Phụ lục V của Thông tư 07), có chữ ký của chủ trì, thư ký và đại diện hộ dân.
- Niêm yết công khai: Danh sách dự kiến (bao gồm danh sách hộ thoát nghèo) phải được niêm yết công khai tại trụ sở UBND xã và nhà văn hóa khu phố. Mẫu danh sách này cũng được quy định rõ tại Phụ lục VI của Thông tư 07.
- Việc thu lại Sổ hộ nghèo (Giấy chứng nhận hộ nghèo) chỉ được thực hiện sau khi Chủ tịch UBND cấp xã đã ban hành Quyết định công nhận hộ thoát nghèo (theo Mẫu số 02 tại Phụ lục của QĐ 24/2021). Nếu việc thu sổ diễn ra trước khi có quyết định chính thức bằng văn bản, hoặc không thông qua các bước rà soát, họp dân và niêm yết công khai như trên, thì là chưa đảm bảo đúng trình tự, thủ tục theo quy định.
4️⃣ Em họ của bạn cần làm gì?
Về câu hỏi “bây giờ em ấy cần làm gì để được hưởng chính sách của nhà nước?”, trong trường hợp này, em của bạn nên chủ động liên hệ trực tiếp với UBND phường nơi em ấy cư trú.
Đây là cơ quan có thẩm quyền và trách nhiệm giải quyết. Em có thể chuẩn bị một “Giấy đề nghị rà soát hộ nghèo, hộ cận nghèo” (theo Mẫu số 01 tại Phụ lục ban hành kèm Quyết định 24/2021/QĐ-TTg).
Trong giấy, em chỉ cần trình bày trung thực, rõ ràng về hoàn cảnh hiện tại của mình (mẹ mới mất, hộ chỉ còn 1 người, thu nhập thực tế,…) và nguyện vọng được xem xét, rà soát lại theo quy trình rà soát thường xuyên (quy định tại Điều 5 Quyết định 24/2021).
Khi nộp đơn tại Bộ phận Tiếp nhận hồ sơ (Một cửa) của UBND phường, các cán bộ chuyên môn (thường là cán bộ phụ trách lĩnh vực Lao động – Thương binh và Xã hội) sẽ tiếp nhận và tổ chức rà soát thực tế theo quy trình (sử dụng các biểu mẫu chấm điểm chuyên môn theo Thông tư 07/2021/TT-BLĐTBXH), sau đó trình Chủ tịch UBND phường xem xét, quyết định.
Lời kết
Tóm lại, các chính sách hỗ trợ hộ nghèo của Nhà nước chính là công cụ quan trọng, thể hiện sâu sắc tinh thần nhân văn của Đảng và Nhà nước ta trong việc bảo vệ những người yếu thế, dễ bị tổn thương. Mục tiêu của những chính sách này không chỉ nhằm hỗ trợ người dân vượt qua khó khăn trước mắt, mà quan trọng hơn là tạo động lực, khuyến khích mỗi người không ngừng nỗ lực vươn lên, chủ động xóa đói giảm nghèo và từng bước xây dựng cuộc sống tốt đẹp hơn. Xin chúc em bạn sớm có được công việc và nguồn thu nhập ổn định, để xây dựng nền tảng kinh tế vững vàng cho tương lai.
Lưu ý:
Bài viết do nhóm Sinh viên Luật biên soạn nhằm mục đích phổ biến kiến thức pháp luật cho cộng đồng, không thay thế ý kiến tư vấn chính thức của luật sư hoặc cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
Vui lòng kiểm chứng thông tin và đối chiếu văn bản gốc trước khi thực hiện.
#PhapLuatCongDong #SinhVienLuat #KienThucPhapLuat #LaGi #LamDong #CLBSinhVienLuat #PhapLuatDeHieu
Để lại một bình luận